Kiedy słyszymy o depresji w kontekście ciąży i macierzyństwa, najczęściej do głowy przychodzi nam skojarzenie ‘depresja poporodowa’, czasem zwana ‘baby blues’. Nie należy jednak zapominać o równie poważnym zagrożeniu, jakim jest depresja w ciąży, która dotyka wiele ciężarnych kobiet, także tych, które przed zajściem w ciążę nie odczuwały depresyjnych spadków nastroju. Czym jest depresja w ciąży, jak ją trafnie zdiagnozować oraz w jaki sposób sobie z nią radzić – o tym wszystkim piszemy w poniższym tekście.
DEPRESJA W CIĄŻY CZY PO PROSTU ZMĘCZENIE?
Na samym wstępie należy wyraźnie oddzielić epizody spadku nastroju, które dotykają każdego człowieka, nie tylko kobiety będące w ciąży. Sporadyczne, trwające do max. kilku dni okresy odczuwania smutku czy apatii są normalnym zjawiskiem, będącym odpowiedzią na trudy codziennego życia: stres, zmęczenie, frustrację, a także np. na pogodę (któż z nas za każdym razem tryska pozytywną energią w pochmurny, szary, wietrzny i deszczowy dzień?). Kobieta w ciąży może być bardziej narażona na częstsze spadki nastroju, jednak dopóki jest w stanie normalnie funkcjonować, a zakupy, wyjście do kina czy pyszny deser i relaks z książką są efektywnym remedium na gorszy humor – nie ma powodu do obaw. Kiedy zatem mówimy o depresji w ciąży?
CZYM JEST DEPRESJA W CIĄŻY?
Depresja w ciąży może przybrać dwojaką postać – może być albo ‘kontynuacją’ zaburzenia, na które cierpiała kobieta, zanim zaszła w ciążę, albo zjawiskiem powstałym w trakcie stanu błogosławionego. W pierwszym przypadku niezbędna jest stała współpraca lekarza psychiatry oraz ginekologa prowadzącego ciążę, którzy wspólnie powinni podjąć decyzję o kontynuacji leczenia depresji, modyfikacji zażywanych leków, podjęcia psychoterapii zamiast farmakoterapii itp. Nie należy przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem! W sytuacji, gdy ciąża jest czynnikiem wywołującym depresję, niezbędne jest zaangażowanie i troska bliskich ciężarnej osób, które jako pierwsze są w stanie zauważyć niepokojące objawy, które kobieta spodziewająca się dziecka może po prostu wypierać ze świadomości.
KTO JEST NAJBARDZIEJ NARAŻONY NA WYSTĄPIENIE DEPRESJI W CIĄŻY?
Pomimo, iż dla części ludzi ciąża powinna być stanem bezwzględnej radości i pozytywnej energii, związanej z oczekiwaniem na pojawienie się dziecka, dla niektórych ciężarnych ich stan jest powodem do wielu trosk: czy dziecko urodzi się zdrowe, czy będę umiała zapewnić mu odpowiednią opiekę, jak bardzo boli poród, czy dziecko w brzuchu rozwija się prawidłowo… Nie ma nic dziwnego w w/w obawach, istotne jest, w jaki sposób ciężarna radzi sobie ze swoimi negatywnymi myślami. Jeśli kobieta z natury jest osobą zamkniętą w sobie, z niskim poczuciem własnej wartości, lękliwą, nerwową, z pesymistyczną wizją siebie i świata – ma wysokie szanse na zachorowanie na depresję w ciąży. Istnieją także czynniki, które potęgują negatywne myśli, a tym samym w dużym stopniu przyczyniają się do wystąpienia depresji:
- brak wsparcia ze strony partnera/ ojca dziecka i/lub bliskich osób
- złe relacje z własną matką
- komplikacje przy poprzednich ciążach, poronienia
- choroby psychiczne w rodzinie
- śmierć bliskiej osoby w niedawnym okresie
DEPRESJA W CIĄŻY – OBJAWY
Kiedy możemy mówić o depresji w ciąży, która przestaje być jedynie epizodami depresyjnymi (dotykającymi ok 30-70% ciężarnych, głównie w początkowym etapie ciąży)? Do objawów depresji zaliczamy:
- pogłębiające się uczucie zmęczenia
- apatia, brak zainteresowania sobą, dzieckiem czy dotychczasowymi bieżącymi sprawami, smutek
- zaburzenia rytmu dnia – bezsenność bądź nadmierna senność
- zmiana łaknienia
- kłopoty z koncentracją i pamięcią
- stale obniżona samoocena
- poczucie winy i bezwartościowości
- w skrajnych przypadkach pojawiają się myśli samobójcze
W JAKI SPOSÓB DEPRESJA W CIĄŻY WPŁYWA NA DZIECKO?
Depresja w ciąży, poza negatywnym wpływem na organizm i psychikę przyszłej mamy, niesie za sobą także zagrożenia dla nienarodzonego dziecka. Jeśli kobieta (za)choruje na depresję i nie leczy jej, skutkować to może niską masą urodzeniową dziecka, przedwczesnym porodem, a nawet poronieniem. Także w życiu poza łonem mamy dzieci mogą mieć problemy z układem nerwowym – są bardziej płaczliwe, drażliwe, ciężko się uspokajają. Pojawia się także zdecydowanie wyższa tendencja do zachorowania na depresję w przyszłości.
DIAGNOZA DEPRESJI W CIĄŻY
Diagnozy każdego rodzaju depresji dokonuje lekarz psychiatra. Jednak aby ciężarna trafiła właśnie do niego, niezbędne jest wsparcie, troska i uważna obserwacja bliskich ciężarnej osób. W większości przypadków sama zainteresowana nie jest w stanie samodzielnie zdiagnozować swoich problemów i woli je ukrywać przed innymi. Dla części osób zaburzenia nastroju są jedynie ‘kobiecymi fanaberiami’ czy ‘ciążowym szaleństwem hormonów’ – być może czasami tak jest, jednak trzeba mieć na uwadze fakt, iż nieleczona depresja w ciąży jest zagrożeniem zarówno dla przyszłej mamy, jak i dziecka w jej łonie i nie wolno bagatelizować tego problemu. Jeżeli jesteś bliską ciężarnej osobą, znasz ją dobrze i zależy Ci na jej dobru i bezpieczeństwie – alarmuj, gdy podejrzewasz wystąpienie depresji.
JAK LECZYĆ DEPRESJĘ W CIĄŻY?
Leczenie tego zaburzenia w trakcie ciąży jest dla specjalistów nie lada wyzwaniem – z jednej strony należy mieć na uwadze stan psychiczny pacjentki, a z drugiej wpływ leków antydepresyjnych na organizm rozwijającego się w jej łonie dziecka. Dlatego częstą praktyką jest próba leczenia tego schorzenia poprzez psychoterapię, ewentualnie wspieraną przez jak najsłabsze leki antydepresyjne. Jeśli nie da się uniknąć farmakoterapii, niezbędna i konieczna jest stała współpraca ginekologa prowadzącego ciążę oraz psychiatry ciężarnej kobiety.